Η περίοδος της Αποκριάς είναι συνδεδεμένη με τα γλέντια αλλά και με την Συγχώρεση!!!

Η περίοδος της Αποκριάς στη συνείδηση του λαού είναι συνδεδεμένη με τα γλέντια, με τις φωτιές στις γειτονιές, με τα περιπαικτικά τραγούδια και τους μασκαρεμένους. 

Γενικά ένα φορτισμένο κλίμα χαράς, κεφιού και χαλάρωσης του καθωσπρεπισμού επικρατεί στις σχέσεις των ανθρώπων στις γειτονιές, στους δρόμους, στις πλατείες.

Οι συνήθειες αυτές είναι κατάλοιπα της διονυσιακής λατρείας, από τις γιορτές που γινόταν κάθε χρόνο-στην αρχαιότητα-με τον ερχομό της ανοίξεως. 

Η άνοιξη είναι η εποχή, που φέρνει την αναζωογόνηση και το ζωντάνεμα στη φύση∙ είναι η εποχή που σκορπάει στο διάβα της την ελπίδα της ζωής στα ναρκωμένα ζώα, στα φοβισμένα πουλιά, στα τυραννισμένα από το κρύο δέντρα, στη χέρσα γη, στον ταλαιπωρημένο και κουρασμένο άνθρωπο. 

Και ο Διόνυσος, ο θεός της Αμπέλου, προσκαλεί στο γλέντι και με το άφθονο κρασί του παρεκτρέπει από τα καθιερωμένα τους μέχρι χθες τρομαγμένους-από την περίοδο του χειμώνα-ανθρώπους και γίνεται θεός της ευθυμίας και της χαράς.

Η Κυριακή της Τυροφάγου λέγεται και της Συγνώμης, καθώς και «της από του Παραδείσου της τρυφής εξορίας του Πρωτόπλαστου Αδάμ». Το ευαγγελικό ανάγνωσμα που διαβάζεται την εν λόγω Κυριακή αναφέρεται ξεκάθαρα στη νηστεία και τη συγχώρεση.

Στα χρόνια της τουρκοκρατίας ο δάσκαλος δεν ήταν δημόσιος υπάλληλος, αλλά συντηρούνταν από τις συνδρομές της κοινότητας, όπου δίδασκε. 

Τότε τα κύρια και αποκλειστικά αναγνώσματα των μαθητών ήταν από τα εκκλησιαστικά βιβλία. 

Έτσι όταν τα παιδιά έφταναν στο κείμενο που έλεγε «…επ’ αυτά τα πετεινά» έπρεπε κάθε σπίτι να στείλει στον δάσκαλο χάρισμα έναν πετεινό. 

Κι όταν τις παραμονές της Κυριακής της Τυροφάγου διάβαζαν για τον πεπτωκότα Αδάμ, κάθε μαθητής προμήθευε τον δάσκαλο με πίτα και κότα.

Η νηστεία θα είναι το κύριο χαρακτηριστικό της Μεγάλης Σαρακοστής, της περιόδου που ξεκινάει την επομένη της Κυριακής της συγνώμης. 

Με φόντο τη νηστεία που έρχεται, δικαιολογείται κατά κάποιο τρόπο το γλέντι και το ξεφάντωμα που κυριαρχεί το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής μέχρι τα ξημερώματα της Καθαρής Δευτέρας.

Ένα παλιό, πασίγνωστο λαϊκό αποκριάτικο τραγούδι λέει:

1. Ξύλα για τ’ς αποκριές 2. Πάει η βάβω για νερό

να χορεύουν οι γριές για να λούσει το γαμπρό

με τις κόκκινες ποδιές τον γαμπρό το Νικολή

κόκκινες και παρδαλές. πούναι όμορφο παιδί.

Ένα άλλο αποκριάτικο τραγούδι:

Στης ακρίβειας τον καιρό θέλησα να παντρευτώ
Και μου δώσαν μια γυναίκα που ’τρωγε για πέντε δέκα.
Και την πρώτη τη βραδιά έφαγε πέντε έξι αυγά
Και τη δεύτερη βραδιά προβατίνα μ’ έξι αρνιά.
Και το τρίτο της το βράδυ έφαγε ένα γελάδι, κλπ.

Καθαρή Δευτέρα

Η εβδομάδα που ξεκινάει την Καθαρή Δευτέρα ονομαζόταν κι εκείνη από τους παλιούς «Καθαροβδόμαδο». Και τούτο γιατί η κάθαρση των ψυχών και η μετάνοια που πρέπει να γίνεται από τους ανθρώπους την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής, έπρεπε να συνδυάζεται και με τη γενική καθαριότητα του σπιτιού. Καθάρισμα λοιπόν στα χαλκώματα με στάχτη και λεμόνι, στις σίτες, στις κανίστρες του ψωμιού, στον πλάστη που έφτιαχναν τα φύλλα, στα πατώματα, στο μαγειργιό και ευκαιρία για γενικό ασβέστωμα του σπιτιού και της αυλής του.
Κουράγιο και δύναμη λοιπόν για την περίοδο της προετοιμασίας που ξεκινάει.

Απόσπασμα από κείμενο που έγραψε ο Γιάννης Κ. Παπαϊωάννου, Πολιτικός Μηχανικός
Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΝΕΟΙ ΑΓΩΝΕΣ των Ιωαννίνων στις 23 Φεβρουαρίου 2001.