Τα συμπεράσματα του Αναπτυξιακού
Επιχειρηματικού Συνεδρίου συμπυκνώνονται στη διαμόρφωση και την εξειδίκευση
δράσεων που αναφέρονται σε επτά διακριτές δέσμες. Αυτές είναι: Υποδομές,
Τουρισμός, Πολιτισμός, Υψηλή Προστιθέμενη Αξία στην Τοπική Αγροτική Παραγωγή, Ενίσχυση συνεργιών μεταξύ των οικονομικών δραστηριοτήτων
του Νομού, Ποιοτική Αναβάθμιση του Ανθρώπινου Δυναμικού και Συντονισμό και
Υλοποίηση των μέτρων. Κάθε δέσμη περιλαμβάνει συγκεκριμένα μέτρα, τα οποία
έχουν προκύψει ύστερα από τις σχετικές διαπιστώσεις. Ακολουθούν τα μέτρα της
δέσμης που αφορά στη δημιουργία Υψηλής Προστιθέμενης Αξίας στην Τοπική Αγροτική
Παραγωγή.
ΥΨΗΛΗ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ
ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ
1. Δημιουργία ενός καλαθιού τοπικών, επωνύμων,
πιστοποιημένων αγροτικών προϊόντων
Διαπίστωση
Τα αγροτικά μας προϊόντα, με μικρές μόνον
εξαιρέσεις, ακολουθούν το γενικότερο κανόνα που ισχύει για τη χώρα μας, δηλαδή
πωλούνται από τους παραγωγούς μας χωρίς τυποποίηση και πιστοποίηση, σε
χονδρεμπόρους και εισαγωγείς άλλων χωρών σε χαμηλές τιμές, παρά την υψηλή
ποιότητά τους, με αποτέλεσμα αφενός τα χαμηλά έως ανύπαρκτα κέρδη για τους
παραγωγούς μας και αφετέρου την αδυναμία να διαμορφώσουμε ισχυρό brand name προέλευσης
προϊόντων για την Πιερία.
Εξειδίκευση
του μέτρου
Δημιουργία ενός
καλαθιού τοπικών, επωνύμων, πιστοποιημένων αγροτικών προϊόντων και μεταποιημένων
παραδοσιακών τροφίμων, που μεγάλο μέρος τους θα πρέπει να είναι βιολογικά ή με
ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ) ή με γεωγραφική ένδειξη (ΠΓΕ).
Τα προϊόντα αυτά θα αποτελέσουν τον αρχικό
πυρήνα εξαγωγής Πιερικών προϊόντων, υπό την αιγίδα «κοινής επωνυμίας» στις
αγορές της υπόλοιπης χώρας και σε επιλεγμένες αγορές του εξωτερικού.
Η πρόσφατη απόφαση της Ε. Ε., που αναγνωρίζει
ως διαφοροποιημένα τα «προϊόντα ορεινής γεωργίας», αποτελεί μοναδική ευκαιρία
για τους καλλιεργητές του νομού μας, που δεν πρέπει να πάει χαμένη.
Το παραπάνω εγχείρημα για να επιτύχει απαιτεί
την εξειδίκευση, την εμπειρία και την ευελιξία ενός ιδιωτικού και εξωστρεφούς
οργανισμού, ο οποίος θα αμείβεται σύμφωνα με την αποτελεσματικότητα του.
Για το σκοπό αυτό προτείνουμε την προκήρυξη διαγωνισμού,
ώστε ο ανάδοχος που θα επιλεγεί:
α. να φροντίσει για τη δημιουργία του
καλαθιού των προϊόντων αυτών,
β. την συνεχή πιστοποίηση τους μέσω οργάνωσης
πιστοποιημένου εργαστηρίου στην πόλη μας,
γ. την τυποποίηση τους με τη συνεργασία
ειδικών στον τομέα του σχεδιασμού και της τυποποίησης προϊόντων
δ. την αποτελεσματική προώθηση τους στο
εσωτερικό της χώρας και στις αγορές του εξωτερικού (π.χ. εκθέσεις).
Την πρωτοβουλία θα πρέπει να έχει το
Επιμελητήριο Πιερίας και η Πιερική Αναπτυξιακή
2. Νέες Καλλιέργειες – Νέοι Αγρότες
Διαπίστωση
Η οικονομική κρίση που βιώνουμε έχει
δημιουργήσει μια τάση επιστροφής νέων κυρίως επιχειρηματιών στην περιφέρεια που
αναζητούν διέξοδο στις αγροτικές καλλιέργειες. Πρέπει να κινηθούμε γρήγορα
αφενός για να προσελκύσουμε και αφετέρου για να καθοδηγήσουμε τους ανθρώπους
αυτούς, για το είδος των καλλιεργειών που θα πρέπει να προτιμήσουν. Οι νέοι
αυτοί αγρότες, μαζί με τους ντόπιους που θα πρέπει να ενθαρρυνθούν ώστε να
προχωρήσουν σε αναδιάρθρωση των καλλιεργειών τους, μπορούν να αποτελέσουν την
κινητήρια δύναμη για τη δυναμική ανάκαμψη του πρωτογενή τομέα στο νομό μας.
Όπως προέκυψε από τις εξειδικευμένες
παρουσιάσεις του συνεδρίου μας, η δενδροκομία κυρίως μικρών φρούτων, η
λαχανοκομία, η ανθοκομία, τα βότανα και τα αρωματικά φυτά είναι καλλιέργειες,
που εφόσον συνδυαστούν με καλή οργάνωση (ομάδες παραγωγών), καθετοποίηση και
τυποποίηση, καθώς και σύγχρονες μεθόδους μάρκετινγκ, μπορούν να οδηγήσουν σε
υψηλή προστιθέμενη αξία και καλές αποδόσεις για τους αγρότες.
Ειδικότερα ως προς τα αρωματικά και
φαρμακευτικά φυτά, που αποτελούν ιδανική λύση για την αξιοποίηση πτωχών και
εγκαταλελειμμένων εκτάσεων, κυρίως σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές, θα
μπορούσαν να αποτελέσουν ιδανική καλλιέργεια της ορεινής Πιερίας, με απαράμιλλο
συγκριτικό πλεονέκτημα τις βιοκλιματικές συνθήκες αλλά και την παγκοσμίως
γνωστή ονομασία γεωγραφικής ένδειξης (Όλυμπος, Πιέρια).
Εξειδίκευση του μέτρου
Προτείνουμε να διερευνηθεί από τους Δήμους η
δυνατότητα μακροχρόνιας ενοικίασης αναξιοποίητων δημοτικών και άλλων εκτάσεων
του νομού μας, σε όσους θέλουν να ασχοληθούν με την αγροτική παραγωγή, οι
οποίοι θα υποχρεούνται να συμμετέχουν σε ομάδες παραγωγών και να καλλιεργούν
συγκεκριμένα αγροτικά προϊόντα, βάσει προτύπων και οδηγιών και υπό συνεχή
ποιοτικό έλεγχο.
Οι Δήμοι και οι Οργανισμοί εγγείων
βελτιώσεων, θα πρέπει να μεριμνήσουν για τα αναγκαία αρδευτικά έργα και για την
αγροτική οδοποιία.
Οι παραπάνω
καλλιέργειες, εφόσον οργανωθούν με σύγχρονο εξοπλισμό και καινοτόμες
αντιλήψεις, μπορούν να αποτελέσουν χώρους αγροτουριστικού ενδιαφέροντος και
εκπαιδευτικών επισκέψεων από σχολεία και πανεπιστήμια.
3. Οργάνωση
γραφείων αγροτικής ανάπτυξης σε κάθε δήμο
Διαπίστωση
H
ταχύτητα των αλλαγών στις μεθόδους και τον εξοπλισμό της αγροτικής παραγωγής,
αλλά και στις τάσεις των αγορών και των καταναλωτών, καθιστούν το περιβάλλον
στο οποίο παράγει και δραστηριοποιείται ο αγρότης σύνθετο και ευμετάβλητο.
Εξειδίκευση του μέτρου
Οργάνωση γραφείων
αγροτικής ανάπτυξης σε κάθε δήμο, με εξειδικευμένα στελέχη του δήμου ή της Αντιπεριφέρειας, τα
οποία θα φροντίζουν να ενημερώνουν, να ενθαρρύνουν και να καθοδηγούν, νέους
αλλά και έμπειρους αγρότες σε θέματα οργάνωσης, διαχείρισης, προώθησης, ενημέρωσης
για τις αγορές κ.λπ. Οι απασχολούμενοι στα γραφεία αυτά δεν απαιτείται να τα
ξέρουν όλα, αλλά θα πρέπει σε συνεργασία με καταξιωμένους εξωτερικούς
συνεργάτες, να οργανώνουν και να μεταφέρουν τη γνώση σε όλους (Α.Π.Θ., ΤΕΙ,
Ομάδες Παραγωγών).
4. Συστηματική
ενθάρρυνση των παραγωγών για την ανάγκη συνεταιριστικής λειτουργίας τους
Διαπίστωση
Η ανάγκη για οικονομίες κλίμακας στην
παραγωγή, στην έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων, στην τυποποίηση, συσκευασία
και μεταφορά προϊόντων, αλλά και τα μεγάλα κόστη για συστηματική έρευνα
δυνητικών αγορών και για την προώθηση τον προϊόντων σε αυτές, υπαγορεύουν την
ομαδική-συνεταιριστική προσέγγιση για την επιβίωση και ανάπτυξη των μονάδων
αυτών.
Τα τοπικά
παραδείγματα της «Ακτινίδια Ζευς» και «Κεράσια
Ράχης Πιερίας», τα οποία στηρίχθηκαν σε αγροτικούς συνεταιρισμούς και ομάδες
παραγωγών και μέσω της τυποποίησης και της συστηματικής προώθησης, δημιούργησαν
επώνυμη ζήτηση στις αγορές του εξωτερικού, δείχνουν το δρόμο που πρέπει να
ακολουθήσουν όλοι οι παραγωγοί του νομού μας.
Εξειδίκευση του μέτρου
Προς την κατεύθυνση αυτή, θα πρέπει να
αναληφθεί αμέσως μια προσπάθεια
ενημέρωσης και καθοδήγησης των αγροτών, ώστε να κάνουν αυτό το
απαραίτητο βήμα για την επιβίωσή τους.
Η Πιερική Αναπτυξιακή θα μπορούσε λόγω εμπειρίας
να συνεισφέρει στην οργάνωση ενός
τέτοιου προγράμματος συνεχιζόμενης κατάρτισης.
5. Συμβολαιακές Καλλιέργειες για μεγάλες βιομηχανικές
εταιρίες
Διαπίστωση
Η έλλειψη
τεχνογνωσίας σε σύγχρονες μεθόδους παραγωγής, η έλλειψη οικονομιών κλίμακας, τα
μεγάλα κόστη στην προώθηση και διανομή των προϊόντων και η αβεβαιότητα για τη
μελλοντική ζήτηση των αγορών είναι ορισμένα από τα βασικότερα προβλήματα που
αντιμετωπίζουν οι αγρότες επιχειρηματίες.
Όλα τα παραπάνω
θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά, εάν στο ξεκίνημα της
καλλιεργητικής χρονιάς υπήρχε δυνατότητα κάποιων συμφωνιών με μεγάλες
βιομηχανικές εταιρείες
για λογαριασμό των οποίων θα αναπτυχθούν συγκεκριμένες καλλιέργειες.
Για παράδειγμα τα καπνά Κατερίνης για
εταιρείες όπως η Philip Morris-Παπαστράτος, τα
κτηνοτροφικά φυτά για εταιρείες όπως ΜΕΒΓΑΛ και ΔΕΛΤΑ.
Οι εταιρείες αυτές αναλαμβάνουν την
καθοδήγηση των αγροτών στην καλλιέργεια, την υποστήριξή τους σε θέματα
ποιότητας και προστασίας της παραγωγής και την απορρόφηση του συνόλου της παραγωγής
τους, βάσει συμβολαίων.
Εξειδίκευση του μέτρου
Το Επιμελητήριο σε συνεργασία με τοπικούς
συνεταιρισμούς και ομάδες παραγωγών μπορεί να πάρει την πρωτοβουλία αναζήτησης
τέτοιων βιομηχανιών μέσω του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος και του Συνδέσμου
Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος.
6. Οργάνωση
συστάδων κοινού επιχειρηματικού σκοπού (clusters)
Διαπίστωση
Το μικρό μέγεθος και η μεγάλη ποικιλία τόσο
στο είδος των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, όσο και στις μεταποιητικές μονάδες
τροφίμων αποτελεί στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τροχοπέδη για την τυποποίηση,
την προώθηση και την τελική διάθεση των προϊόντων τους στην αγορά.
Εξειδίκευση του μέτρου
Προτείνουμε να υλοποιηθεί στο πρώτο εξάμηνο
του 2013 μια μελέτη των μικρών επιχειρήσεων παραγωγής και μεταποίησης αγροτικών
προϊόντων και τροφίμων, οι οποίες θα ομαδοποιηθούν σε υποκλάδους και θα
αποτελέσουν το πρώτο βήμα για την οργάνωση συστάδων κοινού επιχειρηματικού
σκοπού (clusters).
Οι συστάδες αυτές αξιοποιώντας συνέργιες και
οικονομίες κλίμακας σε θέματα οργάνωσης, διοίκησης, τεχνολογίας, μάρκετινγκ κ.α,
θα ενισχύσουν την προστιθέμενη αξία των προϊόντων τους και την αποτελεσματική
προώθηση τους σε εστιασμένες αγορές.
Η μελέτη και ο
συντονισμός του έργου αυτού θα μπορούσε να γίνει από την Πιερική Αναπτυξιακή,
που ήδη έχει σημαντική εμπειρία από πρόσφατη παρόμοια δράση στον Αγροτουρισμό.
7. Διερεύνηση
της δυνατότητας οργάνωσης και λειτουργίας τριών μόνιμων αγορών αγροτικών
προϊόντων (Farmer’s Market),
στους τρεις δήμους της Πιερίας
Διαπίστωση
Είναι γεγονός ότι η τιμή που απολαμβάνει ο
παραγωγός και η τελική τιμή που πληρώνει ο καταναλωτής έχουν κατά μέσο όρο
αναλογία 1 προς 5, έναντι αναλογίας 1 προς 2,5 που συναντάμε στην κεντρική
Ευρώπη (Βρυξέλλες).
Οι μικρές καλλιέργειες, η έλλειψη ομαδικής
οργάνωσης των αγροτών, η διαπραγματευτική δύναμη των χονδρεμπόρων, είναι
μερικές μόνο από τις αιτίες αυτού του φαινομένου. Oι
αρνητικές επιπτώσεις είναι προφανείς, τόσο για το εισόδημα των αγροτών, όσο και
για το διαθέσιμο εισόδημα της τοπικής κοινωνίας.
Εξειδίκευση του μέτρου
Θα πρέπει να διερευνηθεί η δυνατότητα
οργάνωσης και λειτουργίας τριών
μόνιμων αγορών αγροτικών προϊόντων (Farmer’s Market), στους τρεις δήμους της Πιερίας.
Η μελέτη αυτή θα
μπορούσε να προκηρυχθεί από την Πιερική Αναπτυξιακή, ενταγμένη σε κάποιο από τα
προγράμματα όπως το Leader και να υποδείξει τη
σκοπιμότητα και τη βιωσιμότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος, σε όλους ή σε
κάποιους από τους παραπάνω δήμους.
8. Κατασκευή
Δημοπρατηρίου Αγροτικών Προϊόντων
Διαπίστωση
Είναι γεγονός ότι η τιμή που απολαμβάνει ο
παραγωγός και η τελική τιμή που πληρώνει ο καταναλωτής έχουν κατά μέσο όρο
αναλογία 1 προς 5, έναντι αναλογίας 1 προς 2,5 που συναντάμε στην κεντρική
Ευρώπη (Βρυξέλλες).
Οι μικρές
καλλιέργειες, η έλλειψη ομαδικής οργάνωσης των αγροτών, η διαπραγματευτική
δύναμη των χονδρεμπόρων, είναι μερικές μόνο από τις αιτίες αυτού του
φαινομένου.
Εξειδίκευση του μέτρου
Προτείνουμε, σε συνεργασία με τα
Επιμελητήρια και τους αγροτικούς συνεταιρισμούς Πέλλας και Ημαθίας, να
προωθήσουμε την κατασκευή και οργάνωση δημοπρατηρίου αγροτικών προϊόντων στην
κατάλληλη γεωγραφική τοποθεσία, όπως θα προκύψει από μελέτη των χαρακτηριστικών
της περιοχής.
Το παράδειγμα του Μέχελεν στην Ολλανδία
αποδεικνύει ότι με ένα μικρό κόστος (2,5-5%) επί των πωλήσεων, οι παραγωγοί
εξασφαλίζουν μέσω της ηλεκτρονικής δημοπράτησης τουλάχιστον διπλάσιες τιμές από
ότι πουλώντας μεμονωμένα την παραγωγή τους, ενώ ταυτόχρονα απολαμβάνουν
σημαντικό αριθμό υποστηρικτικών υπηρεσιών, όπως γεωτεχνική παρακολούθηση
καλλιεργειών, ελέγχους ποιότητας κ.λπ. Μέλη του θα πρέπει να είναι αποκλειστικά
και μόνο αγρότες, ομάδες παραγωγών, συνεταιρισμοί και αγροτικές επιχειρήσεις.
Σύμφωνα με τους
ειδικούς, θα πρέπει να απέχει το πολύ 50 χιλιόμετρα από τα
μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα και έως 250 χιλιόμετρα από
τις περιοχές αγροτικής παραγωγής.
