Με επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων από εκπροσώπους τοπικών αρχών και φορέων, στο μνημείο πεσόντων στον Σιδηροδρομικό Σταθμό (Οδός Διγενή Ακρίτα), τιμήθηκε σήμερα το πρωί, η επέτειος της ομαδικής εκτέλεσης από τους Γερμανούς των Ελλήνων πατριωτών, με πρώτο τον αείμνηστο Δήμαρχο Κατερίνης Αιμίλιο Ξανθόπουλο, τον Φεβρουάριο του 1943.
Την εκδήλωση που διοργάνωσαν ο Δήμος Κατερίνης και ο Οργανισμός Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Πρόνοιας τίμησαν με την παρουσία τους, ο Δήμαρχος Κατερίνης Σάββας Χιονίδης, ο βουλευτής Πιερίας Κώστας Κουκοδήμος, εκπρόσωποι των βουλευτών του νομού, ο Περιφερ. Σύμβουλος της Περιφερ. Ενότητας Πιερίας Δημήτριος Τσιμήτρης, ο πρόεδρος του Ο.Π.Π.Α.Π. Θωμάς Παπαδημητρίου, ο διοικητής της 24ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας Νίκος Γρυλλάκης, οι Αντιδήμαρχοι Κατερίνης Νίκος Μπουρονίκος, Αναστάσιος Παπαζήσης, Νίκος Παπαζιώγας, ο εκπρόσωπος του Δήμου Ελασσόνας Νίκος Καψάλης, οι Δημοτικοί Σύμβουλοι του Δήμου Κατερίνης Νίκος Μηλιώτης, Γιώργος Κυριακίδης, Νίκος Σαλπιστής, η σύμβουλος της Δημοτικής Κοινότητας Κατερίνης Παρθένα Μακρίδου-Παρτσαλίδου, εκπρόσωποι των κομμάτων, κ.α. εκπρόσωποι των τοπικών αρχών, φορέων και συλλόγων.
Συγκινητική ήταν και φέτος η παρουσία πολλών φίλων και συγγενών των εκτελεσθέντων, αλλά και πλήθος κόσμου, που παρά την έντονη βροχόπτωση παρέστη στην τελετή. Την εκδήλωση με τα διαχρονικά μηνύματα της θυσίας των συμπατριωτών επένδυσε μουσικά η Φιλαρμονική του Δημοτικού Ωδείου Κατερίνης, ενώ τιμές απέδωσε άγημα της 24ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας Λιτοχώρου.
Η ΟΜΙΛΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
Ομιλία-αναφορά στο ιστορικό της ημέρας έκανε ο Φιλόλογος – Εκπαιδευτικός του 1ου ΕΠΑΛ Κατερίνης Μπάμπης Παπαδόπουλος. Αναλυτικά η ομιλία του κου Παπαδόπουλου έχει ως εξής:
“όσα χρόνια πολιορκημένοι από στεριά και θάλασσα,
όλοι πεινάνε, όλοι σκοτώνονται και κανένας δεν πέθανε –
πάνου στα καραούλια λάμπουνε τα μάτια τους,
μια μεγάλη σημαία, μια μεγάλη φωτιά κατακόκκινη
και κάθε αυγή χιλιάδες περιστέρια φεύγουν απ’ τα χέρια τους
για τις τέσσερις πόρτες του ορίζοντα.
Κυρίες και κύριοι επίσημοι, συγγενείς των θυμάτων, αγαπητοί συμπολίτες.
Δεν είναι μόνο η φράση όλοι σκοτώνονται και κανένας δεν πέθανε, αλλά και το μήνυμα της συναδέλφωσης των λαών και της παγκόσμιας ειρήνης που αναβλύζει από το προηγούμενο απόσπασμα της «Ρωμιοσύνης» του Γιάννη Ρίτσου. Επίκαιρο, δυστυχώς, και μαζί ωραίο, δηλαδή στην ώρα του, αφού σήμερα συμπληρώνονται κιόλας εβδομήντα χρόνια από το στυγερό ναζιστικό έγκλημα που συντελέστηκε στο χώρο αυτό. Σαράντα όμηροι Έλληνες πατριώτες δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ από τους Γερμανούς, ανάμεσά τους και ο προπολεμικός Δήμαρχος Κατερίνης (1933-1936) Αιμίλιος Ξανθόπουλος.
Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στα γεγονότα παίρνοντάς τα από την αρχή. Ενώ ο ελληνικός στρατός αγωνιζόταν σκληρά για την απόκρουση της ιταλικής επίθεσης, στην άλλη άκρη της χώρας εμφανίστηκε νέος εχθρός, ισχυρότερος από τον ιταλικό φασισμό. Στις 6-4-1941 τα ναζιστικά στρατεύματα της Γερμανίας άρχισαν την επίθεση κατά της Ελλάδας στο Ρούπελ και εισέβαλαν στη χώρα. Μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, άνοιξε ο δρόμος για την κατάληψη των γειτονικών αστικών κέντρων, μεταξύ των οποίων και η Κατερίνη.
Τα δεινά που ακολούθησαν στην πατρίδα μας είναι λιγότερο ή περισσότερο γνωστά: συστηματική καταλήστευση του πλούτου της, πείνα, ταπεινώσεις και εξευτελισμοί, εκτελέσεις, πυρπολήσεις οικισμών και ολόκληρων χωριών. Γνωστή βέβαια είναι και η αντίσταση του λαού μας. Το Σεπτέμβριο του 1941 ιδρύεται το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (Ε.Α.Μ.), η μεγαλύτερη και κύρια αντιστασιακή οργάνωση της χώρας, και τέσσερις μήνες αργότερα ο Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (Ε.Λ.Α.Σ.), το ένοπλο σκέλος της. Ιδρύθηκαν και άλλες αντιστασιακές οργανώσεις, όπως ο Ε.Δ.Ε.Σ. και άλλες μικρότερες. Πολλά ελληνικά βουνά, πόλεις, συνοικίες και χωριά έγιναν συνώνυμα ανδρείας και λεβεντιάς. Η Πιερία αντιστάθηκε και αυτή. Ο Όλυμπος και τα Πιέρια έγιναν άπαρτα βουνά, κάστρα του αγώνα. Η μεγάλη πλειοψηφία του λαού της περιοχής –διότι υπήρχαν και οι συνεργάτες του κατακτητή- έδινε τον καλό αγώνα αψηφώντας τις συνέπειες.
Ανάμεσα στα κορυφαία αντιστασιακά γεγονότα της Πιερίας συγκαταλέγεται η μάχη στα Τάχνιστα (18-4-1943), στην περιοχή της Μηλιάς, όπου ο Ε.Λ.Α.Σ. ανέκοψε την πορεία του γερμανικού στρατού, προσφέροντας στο θυσιαστήριο της λευτεριάς δεκαεννιά παλικάρια από τα γύρω χωριά και την Κατερίνη. Στο Ελατοχώρι (27-1-1944), στη Σκουτέρνα, είχαμε έναν ακόμη τόπο θυσίας και ηρωισμού, όπως στο Μεσόβουνο, στα Κερδύλλια, στο Χορτιάτη. Τη νύχτα στις 18 προς 19 Φεβρουαρίου του 1943 οι αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. ανατίναξαν το μεταλλείο χρωμίου στον Άγιο Δημήτριο Πιερίας, μεταλλείο που εκμεταλλεύονταν οι Γερμανοί. Το χρώμιο ήταν πολύτιμο για τους κατακτητές, αφού από αυτό έκαναν το ατσάλι και από το ατσάλι όπλα με τα οποία ενίσχυαν την πολεμική τους μηχανή και παρέτειναν την κατάκτηση και της Ελλάδας.
Στο μεταλλείο αυτό οι Γερμανοί απασχολούσαν ως εργάτες Αιδημητρινούς, χωρίς ουσιαστικά να τους πληρώνουν. Μετά τον Ιούνιο του 1942 απασχολούσαν και Εβραίους από τη Θεσσαλονίκη. Το βράδυ λοιπόν εκείνο του 1943 αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. ανατίναξαν το μηχανοστάσιο, έβαλαν φωτιά στις αποθήκες και πήραν τρόφιμα και τις εκρηκτικές ύλες. Οδηγοί στην επιχείρηση χρησιμοποιήθηκαν από τον εφεδρικό Ε.Λ.Α.Σ. Αγίου Δημητρίου, ενώ αποχωρώντας οι αντάρτες πήραν μαζί τους και δύο Γερμανούς στρατιώτες.
Στις 19-2-1943 οι Γερμανοί, με αυτοκίνητα, κάνουν επιδρομή στο χωριό για να συλλάβουν ομήρους. Από το παρατηρητήριο των ανταρτών ειδοποιούνται οι κάτοικοι να φύγουν. Έτσι μένουν στο χωριό κυρίως ηλικιωμένοι. Οι Γερμανοί συλλαμβάνουν ομήρους και φεύγουν για την Κατερίνη. Η προσπάθεια απελευθέρωσης των ομήρων από τον Ε.Λ.Α.Σ. δεν είναι έγκαιρη, προλαβαίνει όμως ένας Εβραίος και δραπετεύει. Οι όμηροι, οι οποίοι είναι στην πλειοψηφία τους Αιδημητρινοί αλλά και λίγοι Λιβαδιώτες, μεταφέρονται στο Σιδηροδρομικό Σταθμό Κατερίνης και κλείνονται σε ένα βαγόνι. Στο Σταθμό φτάνουν και οι συγγενείς τους, οι οποίοι μάταια περιμένουν την απελευθέρωσή τους.
Στις 23 Φεβρουαρίου συλλαμβάνεται και ο πρώην Δήμαρχος Κατερίνης Αιμίλιος Ξανθόπουλος, ο οποίος ήταν επιμελητής τροφοδοσίας των εργατών του μεταλλείου, κατηγορούμενος ότι εφοδίαζε τους αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. Την ίδια μέρα επιστρατεύονται δεκαπέντε Κατερινιώτες για να σκάψουν τον τάφο και, την ώρα που μπροστά από το βαγόνι με τους ομήρους σταθμεύει το τρένο για την Αθήνα, οι μελλοθάνατοι οδηγούνται στον τόπο της εκτέλεσης. Οι όμηροι εκτελούνται. Ο Αιμίλιος Ξανθόπουλος, λίγο πριν, είχε προλάβει να αφήσει σημείωμα στη γυναίκα του, στο οποίο, μεταξύ άλλων, γράφει: «…δεν μπόρεσα να δημιουργήσω περιουσία, γιατί έζησα τίμια».
Την ίδια μέρα ο Ε.Λ.Α.Σ. δίνει μάχη με τους Γερμανούς στα στενά της Πέτρας και ανατινάζει το εργοστάσιο ξυλείας στη Μόρνα. Στις 2-3-1943 η εφημερίδα των δωσίλογων στη Θεσσαλονίκη «Νέα Ευρώπη» γνωστοποιεί (με ανακοίνωση του Γερμανού στρατιωτικού διοικητή Θεσσαλονίκης-Αιγαίου) στους Έλληνες ότι «Έλληνες λησταί, παραπλανηθέντες από μπολσεβίκους τρομοκράτας, επετέθησαν εναντίον ενός ορυχείου», και για το λόγο αυτό «ετυφεκίσθησαν, εκ της εκεί περιοχής, 37 κάτοικοι».
Οι Αιδημητρινοί και Λιβαδιώτες εθνομάρτυρες, μαζί τους και ο αείμνηστος Δήμαρχος Κατερίνης Αιμίλιος Ξανθόπουλος, έπεσαν στο βωμό της λευτεριάς και της πατρίδας. Η θυσία τους –όπως άλλωστε και πολλών άλλων- δεν πήγε χαμένη. Στις 26 Οκτωβρίου 1944 –δηλ. δεκαπέντε περίπου μέρες μετά την Απελευθέρωση της Αθήνας-, γύρω στις 12 το μεσημέρι, οι Γερμανοί συμπτύσσονται στο σιδηροδρομικό σταθμό Κατερίνης και αρχίζουν να φεύγουν. Δύο ώρες πριν, τμήματα του Ε.Λ.Α.Σ. και της Εθνικής Πολιτοφυλακής μπαίνουν στους συνοικισμούς. Στις 2 μ.μ. ο Ε.Λ.Α.Σ. με τον εφεδρικό μπαίνει στο κέντρο της πόλης. Παρά τη βροχή ο λαός ξεχύνεται στους δρόμους και υποδέχεται με ενθουσιασμό τους ελευθερωτές.
Ο αγώνας των δυνάμεων του πολιτισμού ενάντια στη βαρβαρότητα συνεχίζεται.
Αιώνια η μνήμη σε σας αδερφοί στον τίμιο που πέσατε αγώνα”.
“όσα χρόνια πολιορκημένοι από στεριά και θάλασσα,
όλοι πεινάνε, όλοι σκοτώνονται και κανένας δεν πέθανε –
πάνου στα καραούλια λάμπουνε τα μάτια τους,
μια μεγάλη σημαία, μια μεγάλη φωτιά κατακόκκινη
και κάθε αυγή χιλιάδες περιστέρια φεύγουν απ’ τα χέρια τους
για τις τέσσερις πόρτες του ορίζοντα.
Κυρίες και κύριοι επίσημοι, συγγενείς των θυμάτων, αγαπητοί συμπολίτες.
Δεν είναι μόνο η φράση όλοι σκοτώνονται και κανένας δεν πέθανε, αλλά και το μήνυμα της συναδέλφωσης των λαών και της παγκόσμιας ειρήνης που αναβλύζει από το προηγούμενο απόσπασμα της «Ρωμιοσύνης» του Γιάννη Ρίτσου. Επίκαιρο, δυστυχώς, και μαζί ωραίο, δηλαδή στην ώρα του, αφού σήμερα συμπληρώνονται κιόλας εβδομήντα χρόνια από το στυγερό ναζιστικό έγκλημα που συντελέστηκε στο χώρο αυτό. Σαράντα όμηροι Έλληνες πατριώτες δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ από τους Γερμανούς, ανάμεσά τους και ο προπολεμικός Δήμαρχος Κατερίνης (1933-1936) Αιμίλιος Ξανθόπουλος.
Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στα γεγονότα παίρνοντάς τα από την αρχή. Ενώ ο ελληνικός στρατός αγωνιζόταν σκληρά για την απόκρουση της ιταλικής επίθεσης, στην άλλη άκρη της χώρας εμφανίστηκε νέος εχθρός, ισχυρότερος από τον ιταλικό φασισμό. Στις 6-4-1941 τα ναζιστικά στρατεύματα της Γερμανίας άρχισαν την επίθεση κατά της Ελλάδας στο Ρούπελ και εισέβαλαν στη χώρα. Μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, άνοιξε ο δρόμος για την κατάληψη των γειτονικών αστικών κέντρων, μεταξύ των οποίων και η Κατερίνη.
Τα δεινά που ακολούθησαν στην πατρίδα μας είναι λιγότερο ή περισσότερο γνωστά: συστηματική καταλήστευση του πλούτου της, πείνα, ταπεινώσεις και εξευτελισμοί, εκτελέσεις, πυρπολήσεις οικισμών και ολόκληρων χωριών. Γνωστή βέβαια είναι και η αντίσταση του λαού μας. Το Σεπτέμβριο του 1941 ιδρύεται το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (Ε.Α.Μ.), η μεγαλύτερη και κύρια αντιστασιακή οργάνωση της χώρας, και τέσσερις μήνες αργότερα ο Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (Ε.Λ.Α.Σ.), το ένοπλο σκέλος της. Ιδρύθηκαν και άλλες αντιστασιακές οργανώσεις, όπως ο Ε.Δ.Ε.Σ. και άλλες μικρότερες. Πολλά ελληνικά βουνά, πόλεις, συνοικίες και χωριά έγιναν συνώνυμα ανδρείας και λεβεντιάς. Η Πιερία αντιστάθηκε και αυτή. Ο Όλυμπος και τα Πιέρια έγιναν άπαρτα βουνά, κάστρα του αγώνα. Η μεγάλη πλειοψηφία του λαού της περιοχής –διότι υπήρχαν και οι συνεργάτες του κατακτητή- έδινε τον καλό αγώνα αψηφώντας τις συνέπειες.
Ανάμεσα στα κορυφαία αντιστασιακά γεγονότα της Πιερίας συγκαταλέγεται η μάχη στα Τάχνιστα (18-4-1943), στην περιοχή της Μηλιάς, όπου ο Ε.Λ.Α.Σ. ανέκοψε την πορεία του γερμανικού στρατού, προσφέροντας στο θυσιαστήριο της λευτεριάς δεκαεννιά παλικάρια από τα γύρω χωριά και την Κατερίνη. Στο Ελατοχώρι (27-1-1944), στη Σκουτέρνα, είχαμε έναν ακόμη τόπο θυσίας και ηρωισμού, όπως στο Μεσόβουνο, στα Κερδύλλια, στο Χορτιάτη. Τη νύχτα στις 18 προς 19 Φεβρουαρίου του 1943 οι αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. ανατίναξαν το μεταλλείο χρωμίου στον Άγιο Δημήτριο Πιερίας, μεταλλείο που εκμεταλλεύονταν οι Γερμανοί. Το χρώμιο ήταν πολύτιμο για τους κατακτητές, αφού από αυτό έκαναν το ατσάλι και από το ατσάλι όπλα με τα οποία ενίσχυαν την πολεμική τους μηχανή και παρέτειναν την κατάκτηση και της Ελλάδας.
Στο μεταλλείο αυτό οι Γερμανοί απασχολούσαν ως εργάτες Αιδημητρινούς, χωρίς ουσιαστικά να τους πληρώνουν. Μετά τον Ιούνιο του 1942 απασχολούσαν και Εβραίους από τη Θεσσαλονίκη. Το βράδυ λοιπόν εκείνο του 1943 αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. ανατίναξαν το μηχανοστάσιο, έβαλαν φωτιά στις αποθήκες και πήραν τρόφιμα και τις εκρηκτικές ύλες. Οδηγοί στην επιχείρηση χρησιμοποιήθηκαν από τον εφεδρικό Ε.Λ.Α.Σ. Αγίου Δημητρίου, ενώ αποχωρώντας οι αντάρτες πήραν μαζί τους και δύο Γερμανούς στρατιώτες.
Στις 19-2-1943 οι Γερμανοί, με αυτοκίνητα, κάνουν επιδρομή στο χωριό για να συλλάβουν ομήρους. Από το παρατηρητήριο των ανταρτών ειδοποιούνται οι κάτοικοι να φύγουν. Έτσι μένουν στο χωριό κυρίως ηλικιωμένοι. Οι Γερμανοί συλλαμβάνουν ομήρους και φεύγουν για την Κατερίνη. Η προσπάθεια απελευθέρωσης των ομήρων από τον Ε.Λ.Α.Σ. δεν είναι έγκαιρη, προλαβαίνει όμως ένας Εβραίος και δραπετεύει. Οι όμηροι, οι οποίοι είναι στην πλειοψηφία τους Αιδημητρινοί αλλά και λίγοι Λιβαδιώτες, μεταφέρονται στο Σιδηροδρομικό Σταθμό Κατερίνης και κλείνονται σε ένα βαγόνι. Στο Σταθμό φτάνουν και οι συγγενείς τους, οι οποίοι μάταια περιμένουν την απελευθέρωσή τους.
Στις 23 Φεβρουαρίου συλλαμβάνεται και ο πρώην Δήμαρχος Κατερίνης Αιμίλιος Ξανθόπουλος, ο οποίος ήταν επιμελητής τροφοδοσίας των εργατών του μεταλλείου, κατηγορούμενος ότι εφοδίαζε τους αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. Την ίδια μέρα επιστρατεύονται δεκαπέντε Κατερινιώτες για να σκάψουν τον τάφο και, την ώρα που μπροστά από το βαγόνι με τους ομήρους σταθμεύει το τρένο για την Αθήνα, οι μελλοθάνατοι οδηγούνται στον τόπο της εκτέλεσης. Οι όμηροι εκτελούνται. Ο Αιμίλιος Ξανθόπουλος, λίγο πριν, είχε προλάβει να αφήσει σημείωμα στη γυναίκα του, στο οποίο, μεταξύ άλλων, γράφει: «…δεν μπόρεσα να δημιουργήσω περιουσία, γιατί έζησα τίμια».
Την ίδια μέρα ο Ε.Λ.Α.Σ. δίνει μάχη με τους Γερμανούς στα στενά της Πέτρας και ανατινάζει το εργοστάσιο ξυλείας στη Μόρνα. Στις 2-3-1943 η εφημερίδα των δωσίλογων στη Θεσσαλονίκη «Νέα Ευρώπη» γνωστοποιεί (με ανακοίνωση του Γερμανού στρατιωτικού διοικητή Θεσσαλονίκης-Αιγαίου) στους Έλληνες ότι «Έλληνες λησταί, παραπλανηθέντες από μπολσεβίκους τρομοκράτας, επετέθησαν εναντίον ενός ορυχείου», και για το λόγο αυτό «ετυφεκίσθησαν, εκ της εκεί περιοχής, 37 κάτοικοι».
Οι Αιδημητρινοί και Λιβαδιώτες εθνομάρτυρες, μαζί τους και ο αείμνηστος Δήμαρχος Κατερίνης Αιμίλιος Ξανθόπουλος, έπεσαν στο βωμό της λευτεριάς και της πατρίδας. Η θυσία τους –όπως άλλωστε και πολλών άλλων- δεν πήγε χαμένη. Στις 26 Οκτωβρίου 1944 –δηλ. δεκαπέντε περίπου μέρες μετά την Απελευθέρωση της Αθήνας-, γύρω στις 12 το μεσημέρι, οι Γερμανοί συμπτύσσονται στο σιδηροδρομικό σταθμό Κατερίνης και αρχίζουν να φεύγουν. Δύο ώρες πριν, τμήματα του Ε.Λ.Α.Σ. και της Εθνικής Πολιτοφυλακής μπαίνουν στους συνοικισμούς. Στις 2 μ.μ. ο Ε.Λ.Α.Σ. με τον εφεδρικό μπαίνει στο κέντρο της πόλης. Παρά τη βροχή ο λαός ξεχύνεται στους δρόμους και υποδέχεται με ενθουσιασμό τους ελευθερωτές.
Ο αγώνας των δυνάμεων του πολιτισμού ενάντια στη βαρβαρότητα συνεχίζεται.
Αιώνια η μνήμη σε σας αδερφοί στον τίμιο που πέσατε αγώνα”.
